niedziela, 22 listopada 2009

Pierrefonds: Eugène Viollet-le-Duc


Konserwację zabytków w XIX wieku rozumiano bardzo specyficznie. Modne było posiadanie ''romantycznych ruin'', w których można by wydawać przyjęcia, recytować poezję i kontemplować nieuchronny upływ czasu, a równocześnie powolutku zaczynał się już budzić neo-gotyk ze swoją fascynacją średniowiecznymi kamiennymi potworami, opuszczonymi zamkami i niezrozumiałymi katedrami. Tak więc nierzadko w przypływie romantycznego zapału rozbierano całkiem dobrze trzymające się budowle, a tam, gdzie ruiny już były, inwestowano olbrzymie kwoty, by przywrócić im dawną świetność.

Takim właśnie ''od-budowywaczem'' starych ruin był brodaty architekt Viollet-le-Duc i trudno znaleźć we Francji średniowieczną budowlę, którą odnowiono by w XIX wieku bez jego udziału. Miał on na restaurację zabytków dość osobliwy pomysł: Odnawianie budowli wcale nie polega na tym, żeby ją zakonserwować, naprawić, czy odbudować. Odnowić znaczy nadać formę kompletną, nawet jeśli dana budowla nigdy w tym stanie nie istniała.

No i powstawały średniowieczne budowle, jakich samo średniowiecze nigdy nie widziało: na fasadzie Norte Dame w Paryżu pojawiły się dziwne diabełki, aniołki i inne skrzydlate gnomy, w tympanonie bazyliki Marii Magdaleny w Vezelay zaroiło się od hybryd z ludzkimi ciałami i głowami zwierząt, Avignon zyskał nie broniące przed niczym całkiem nowe mury obronne.

W Pierrefonds natomiast zbudowano zamek. Ruiny XII-wiecznej warowni stojącej na wzgórzu wśród świetlistych lasów Compiegne należały do Napoleona III, któremu marzyły się pałace bardziej królewskie od królewskich. Zatrudnił więc Violet-le-Duc, który ruiny te uśredniowiecznił zgodnie ze swoją fantastyczną wizją. Wybudował olbrzymie komnaty z kolorowymi malowidłami, kaplicę z witrażami, brukowane dziedzińce z renesansowymi galeryjkami na których czają się stada kamiennych smoków, a przede wszystkim cały las wież, wieżyczek i innych iglic. Przez ponad 25 lat mieszkańcy malutkiego miasteczka u stóp zamku słyszeli stukanie młotów o kamienne bloki i patrzyli ze zdumieniem, jak dzień po dniu ruiny przemieniały się w baśniowy pałac. Któregoś dnia budowlany harmider nagle ucichł: zabrakło głównego architekta. Violet-le-Duc zmarł i nikt już nie wiedział, jak interpretować jego plany, ani co tak naprawdę przedstawiają naszkicowane szybką kreską rysunki. Nikt nigdy nie zatańczył w olbrzymich salach balowych, nikt nie odpoczywał w sypialni z kilkumetrowym kominkiem, nikt nie wziął ślubu w zamkowej kaplicy.

Forma kompletna pozostała na zawsze niekompletna.


piątek, 20 listopada 2009

Ourscamp: Ruiny


Przepraszam, czy może pan jeszcze raz powtórzyć, panie Radix de Sainte-Foy? Mamy rozebrać dach? Ale on jest w całkiem dobrym stanie, to porządna średniowieczna robota, nie ma sensu go wymieniać. Chwileczkę, nie rozumiem. To znaczy, że mamy zdjąć dach i nie kłaść już nowego? Przecież woda się będzie do kościoła lała, na posadzkę! Proszę? Posadzkę też mamy zdjąć? Wiem, że pan to opactwo w czasie Rewolucji kupił i że może pan z nim zrobić co tylko panu do głowy przyjdzie. Wiem, wiem, że pan nam płaci. Ale może się pan jeszcze zastanowi? Bo wie pan, tu się cuda kiedyś działy! Podobno tu sam święty Eloi tysiąc lat temu pierwszą kaplicę budował. Starzy mnisi opowiadali, że niedźwiedzie, których w głuszy lasów Compiegne było niegdyś sporo, zjadły woły ciągnące wozy z kamiennymi blokami i że wtedy święty Eloi za karę zaprzągł te niedźwiedzie do roboty. Stąd podobno wzięła się nazwa tego miejsca: Ourscamp, czyli Niedźwiedzie Obozowisko. Niech pan z bożym gniewem nie igra! No już, już, bierzemy się do roboty... tylko niech nam pan jeszcze powie, dlaczego chce pan dwunastowieczne cysterskie opactwo obrócić w ruinę? Chce pan sprzedać kamienie? Nie? To po co? Co pan mówi? Żeby stworzyć romantyczny pejzaż? Żeby tu potem przyjęcia urządzać? Żeby do fasady dobudować sobie pałac? Niech pan wybaczy, ale nic z tego nie rozumiem.


środa, 18 listopada 2009

Laon: Powrót do raju


Najpierw trzeba przekupić cherubina. Soi pod drzwiami katedry z głupawym uśmieszkiem, najwyraźniej kiepsko mu się ostatnio powodzi: nie ma skrzydeł ani aureoli, ognisty miecz wymienił na brudny kaszkiet, który trzyma w wyciągniętej w twoją stronę dłoni, w środku błyszczy kilka monet. Dorzuć jeszcze jedną, a cherubin w głębokim ukłonie sycząc przez zęby Bóg zapłać otworzy przed tobą bramy rajskiego ogrodu.

Nie kłamały starożytne pisma, ogród rzeczywiście nie ma kresu, za każdym kamiennym pniem jest jeszcze następny i następny, a potem już tylko oślepiające światło. Nie ważne, że wcale nie jesteś nagi i że już doskonale wiesz, jak smakuje owoc drzewa poznania dobra i zła. Gdzieś tu przecież musi być jeszcze drzewo życia, w cieniu którego odpoczywa Wszechmogący, wystarczy dobrze poszukać...

Nad tobą, na granicy błękitu, gałęzie splotą się niepostrzeżenie w misterne sklepienie.


poniedziałek, 16 listopada 2009

Paryż: Nie dla młodych mężatek


Niedziela w Paryżu. W programie wystawa malarstwa flamandzkiego i koncert afrykańskiego chóru gospel, kolacja w ulubionej brasserie niedaleko Louvre'u. Słodka sielanka we dwoje, romantyczny ciepły jesienny wieczór i naprawdę wszystko byłoby perfekcyjne, gdyby nie zdumiewający plakat, który nagle ukazał się naszym oczom:


Po pierwszym lekkim szoku emocjonalnym przychodzi kolejny, bardziej traumatyczny, przy bliższej lekturze pokaźnej listy wystawców: adwokaci, notariusze, komornicy, prywatni detektywi, banki, psychoterapeuci, agencje ubezpieczeń, korepetytorzy, chirurdzy plastyczni, dermatolodzy, wizażyści, masażyści, kluby fitness, sklepy z bielizną, agencje nieruchomości, transport przeprowadzek, architekci wnętrz, biura turystyczne, agencje matrymonialne, itd, itp.

W końcu nic dziwnego - jedno na dwa zawarte małżeństwa kończy się rozwodem, a rocznie we Francji orzeka się ich ponad 130 tysięcy. Doliczając do tego separacje związków nieformalnych, których jest znacznie więcej niż rozwodów, tworzy się nam pokaźna grupa docelowa tego typu imprez. Ktoś to wszystko całkiem sprytnie przekalkulował.

Szkoda tylko, że jakoś tak inaczej zaczyna się patrzyć na te wszystkie uśmiechnięte paryskie pary trzymające się za ręce... Czar prysnął.

sobota, 14 listopada 2009

Saint Omer: Święty Erchembod


Tup tup.
Różowe, zielone, brązowe, z czerwonym kwiatuszkiem.
Tup tup.
Sznurowane, ze sprzączką, na rzepy.
Typ tup.
Małe, malutkie i te całkiem maciupeńkie.
Tup tup.
Dziecięce buciki para za parą zbiegły się do białej katedry Saint Omer, wskoczyły na kamienny sarkofag i oświadczyły świętemu Erchembodowi, że nie ruszą się z miejsca dopóki nie wysłucha on ich prośby. A o co proszą? O to, żeby te stópki w czerwonych rajtuzkach, co je nosiły, mogły znów tak jak kiedyś biegać i skakać, żeby choroba zostawiła je w spokoju. Żadna frajda być bucikiem dziecka, które nie może chodzić.

No więc może niech się Święty wstawi za nami, tyle się ponoć Święty nachodził jako biskup po tej swojej olbrzymiej diecezji Therouanne, od Ypres aż do rzeki Sommy! Wiemy, że to było ponad dwanaście wieków temu i że może Święty jest już teraz daleko, że może wrócił do swojej rodzinnej Irlandii, ale gdyby się dało coś w naszej sprawie wybłagać, to my bardzo prosimy.

Boczna nawa katedry powoli pogrąża się w półmroku. Dobiegający spod ogranów donośny głos kościelnego informuje, że za pięć minut koniec zwiedzania. Wysoka brunetka, na oko koło trzydziestki, wyciąga z kieszeni kurtki parę dziecięcych bucików, szybkim gestem stawia je na kamiennym grobowcu: skórzane, niedbale zawiązane przybrudzonymi sznurówkami, z lekko startą podeszwą. Chwilę patrzy na nie w milczeniu, potem przyklęka i odchodzi ze spuszczoną głową.

Buciki stoją w nieruchomym szyku. Nie słychać żadnego tup tup. Kościelny gasi świece.

piątek, 13 listopada 2009

Dyniowa zupa z dyni


We francuskiej kuchni warzywa mają swoją własną jarzynową tożsamość. Nie udają kogoś, kim nie są, nie stroją się w wyszukane przyprawy, nie starają się ukryć swojego smaku za bulionem w kostce czy pod bezpieczną panierką. Jakby wszystkie przeszły wieloletnią warzywną psychoanalizę: są po prostu sobą i wcale się tego nie wstydzą.

Taka jest właśnie jesienna zupa z dyni: w najwyższym stopiniu dyniowa. Do jej zrobienia potrzebna jest... dynia. No i jeszcze kilka składników, które i tak każdy zawsze ma w domu: trochę masła, śmietany, sól, cukier i gałka muszkatołowa. Zaczynamy!

Dynię przekrawamy na ćwiartki, usuwamy pestki, obieramy ze skórki, kroimy w kostkę. W garnku topimy masło, podsmażamy na nim leciutko dynię, zalewamy wodą i gotujemy tak długo, aż się praktycznie rozgotuje. Miksujemy bardzo dokładnie. Doprawiamy śmietaną, solą, cukrem, gałką muszkatołową. I już. Gotowe.

Zjadamy z pajdą chleba o smaku chleba z masłem o smaku masła.